पुणे (Pune) : घनकचरा व्यवस्थापनातील महत्त्वाचा भाग म्हणजे कचऱ्याचा पुनर्वापर. त्यासाठी सगळीकडेच लोखंडी पिंजरे वापरले जातात, परिणामी ते लवकर गंजतात. यावर आता वास्तुविशारदच्या २० विद्यार्थिनींनी उपाय शोधला आहे. एवढेच नाही, तर त्यांनी पुनर्वापरासाठी घनकचरा साठविण्याच्या आकर्षक पिंजऱ्याचे पथदर्शी मॉडेल महापालिकेच्या सिंहगड रस्ता प्रभागातील आनंदनगरमध्ये कॅनॉल रस्त्यावर बसविले आहे.
शहरातील घनकचरा व्यवस्थापनात पुनर्वापराकरिता कचरा साठविण्यासाठी लागणाऱ्या पिंजऱ्याचे सुटसुटीत आणि सहज हाताळता येईल, असे मॉडेल महर्षी कर्वे स्त्री शिक्षण संस्थेच्या डॉ. भानुबेन नानावटी वास्तुशास्त्र महिला महाविद्यालयाच्या (बीएनसीए) २० विद्यार्थिनींनी तयार केले आहे. त्यांनी हे मॉडेल कॅनॉल रस्त्यावर बसविले असून ‘स्वच्छ पुणे’ संकल्पनेनुसार त्याचा वापर स्थानिक नागरिक आणि कचरावेचक करत आहेत.
शहरातील स्वच्छता आणि घनकचरा व्यवस्थापनातील कागद, काच आणि प्लॅस्टिक वेगळे करून पिंजऱ्यात वर्गवारीनुसार ठेवण्यासाठी बनवलेल्या डिझाइन मॉडेलचे कौतुक ‘बीएनसीए’चे प्राचार्य डॉ. अनुराग कश्यप यांनी केले.
प्रा. महेश बांगड यांच्या मार्गदर्शनाखाली विद्यार्थिनी तृप्ती थापा आणि मोहिनी मांडके यांच्यासह २० जणींनी पिंजरा कचरावेचकांच्या सर्व गरजा लक्षात घेऊन तयार केला. ‘स्वच्छ’ संस्थेचे प्रकल्प व्यवस्थापक गंधार जोशी यांनी उपक्रमासाठी सहकार्य केले. प्रा. बांगड म्हणाले, ‘‘पिंजऱ्याभोवती स्वच्छता आणि कचऱ्याच्या पुनर्वापराचे पर्यावरणपूरक संदेशही कलात्मक पद्धतीने लावले आहेत. ‘स्वच्छ पुणे’ संकल्पनेसाठी हा प्रकल्प सामाजिक आणि स्वच्छ पर्यावरणाच्या बांधिलकीतून केला आहे.’’
‘‘घनकचरा पुनर्वापरासाठी वापरले जाणारे पिंजरे लोखंडाचे असून ते लवकर गंजतात. त्यामध्ये उंदीर, घुशी व कीटकांचा प्रादुर्भाव होतो. शिवाय कचराकुंडी समजून नागरिक त्याच्याजवळ कचरा टाकत. विद्यार्थिनींनी तयार केलेल्या पिंजऱ्याच्या नव्या डिझाइनमुळे आता कचऱ्याचे अधिक व्यवस्थित आणि कार्यक्षम पद्धतीने वर्गीकरण करणे शक्य झाले आहे. हा प्रयोग यशस्वी झाल्यास ‘बीएनसीए’ने तयार केलेल्या पिंजऱ्यासारखे आणखी पिंजरे शहर आणि उपनगरांमध्ये बसवण्यात येतील.’’
- गंधार जोशी, प्रकल्प व्यवस्थापक, स्वच्छ संस्था
‘‘गेल्या ऑक्टोबरमध्ये आम्ही एकत्र येऊन ‘स्वच्छ’ संस्थेशी चर्चा करताना कचरा वेचकांच्या गरजा आणि अपेक्षा लक्षात घेतल्या. त्यानुसार पूर्वी वापरात असणाऱ्या लोखंडी पत्र्याऐवजी सिमेंटचे पत्रे वापरून १० फूट लांब, पाच फूट रुंद आणि नऊ फूट उंचीचा पिंजरा तयार केला. तो सुटा करून कुठेही नेता येतो. एरवी कचऱ्याचे असे पिंजरे आपल्या सोसायटी, वस्तीजवळ नको, अशी नागरिकांची धारणा या नवीन कलात्मक पिंजऱ्यांनी बदलून टाकली आहे. हा पिंजरा छोट्या टुमदार कार्यालयासारखे दिसतो.’’
- मोहिनी मांडके, विद्यार्थिनी