मुंबई (Mumbai): मुंबई शहर आणि उपनगरांतील वाढत्या वाहतूककोंडीवर कायमस्वरूपी तोडगा काढण्यासाठी मुंबई महानगर प्रदेश विकास प्राधिकरणाने (एमएमआरडीए) एकात्मिक भुयारी रस्ता प्रकल्पाचे महत्त्वाकांक्षी पाऊल उचलले आहे. रस्ते आणि मेट्रो रेल्वे जाळ्याव्यतिरिक्त, हे प्रस्तावित भूमिगत रस्ते नेटवर्क मुंबईच्या वाहतूक व्यवस्थेसाठी तिसरे आणि एक अत्यंत महत्त्वाचे माध्यम ठरणार आहे.
या बहुचर्चित प्रकल्पांतर्गत, एमएमआरडीएने मुंबई कोस्टल रोड, वांद्रे-कुर्ला कॉम्प्लेक्स (बीकेसी) येथील नियोजित हाय-स्पीड रेल्वे (बुलेट ट्रेन) स्थानक आणि छत्रपती शिवाजी महाराज आंतरराष्ट्रीय विमानतळ (टी-२) यांना जोडणारा सुमारे ७० किलोमीटर लांबीचा भूमिगत कॉरिडॉर उभारण्याचा संकल्प केला आहे. या भव्य योजनेसाठी सविस्तर प्रकल्प अहवाल तयार करण्याची प्रक्रिया आता सुरू झाली आहे.
या भूमिगत नेटवर्कमुळे पश्चिम द्रुतगती महामार्ग आणि एस. व्ही. रोडवरील वाहनांचा ताण मोठ्या प्रमाणात कमी होण्यास मदत होणार आहे. एकदा हा प्रकल्प कार्यान्वित झाल्यावर, अवजड वाहनांची मोठी हालचाल याच भुयारी रस्त्यावरून वळवली जाईल, ज्यामुळे शहरातील पृष्ठभागावरील रस्त्यांवरील वाहतुकीवरील दाब लक्षणीयरीत्या कमी होईल आणि पर्यायाने मुंबईतील वाहतूककोंडीवर नियंत्रण मिळवता येईल, असा विश्वास एमएमआरडीएला आहे.
शहरातील दाटीचे बांधकाम आणि जागेची मर्यादा पाहता, वाहतुकीची क्षमता वाढवण्यासाठी भूमिगत मार्गाचा हा पर्याय अत्यंत व्यवहार्य ठरतो. सुमारे ७० किलोमीटरचा हा संपूर्ण प्रकल्प तीन टप्प्यांत राबवला जाणार आहे, ज्याचा उद्देश रस्ते आणि मेट्रो नेटवर्कला पूरक असे एक एकत्रित वाहतूक जाळे तयार करणे आहे. यामुळे केवळ प्रवासाचा कालावधीच कमी होणार नाही, तर प्रदूषणाच्या पातळीतही घट होण्यास मदत मिळेल.
प्रकल्पाच्या अंमलबजावणीचे टप्पे वाहतुकीच्या सध्याच्या गरजा आणि भविष्यातील मागणी लक्षात घेऊन टप्प्याटप्प्याने निश्चित करण्यात आले आहेत. प्राधिकरणाचे अध्यक्ष आणि राज्याचे उपमुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी ३० सप्टेंबर रोजीच प्रकल्पाच्या पहिल्या टप्प्यासाठी 'टेक्नो-इकॉनॉमिक फिजिबिलिटी स्टडी' आणि 'डीपीआर' तयार करण्यासाठी सल्लागार नेमण्यास मंजुरी दिली आहे. त्यानुसार, १० ऑक्टोबर रोजी टेंडर काढण्यात आली, १७ ऑक्टोबर रोजी 'प्री-बिड मीटिंग' घेण्यात आली, असून या सल्लागारासाठीची टेंडर १७ नोव्हेंबर रोजी उघडण्यात येणार आहे.
भुयारी रस्ता नेटवर्कचे प्रस्तावित टप्पे
पहिला टप्पा: यात प्रामुख्याने वरळी सी लिंक-बीकेसी-विमानतळ लूप (सुमारे १६ किमी) चा समावेश आहे. हा टप्पा मुंबई कोस्टल रोडला बीकेसी आणि आंतरराष्ट्रीय विमानतळाशी जोडेल, तसेच मुंबई-अहमदाबाद हाय-स्पीड रेल्वे कॉरिडॉरशी एकत्रित होणारा भागही यात समाविष्ट असेल. हा टप्पा कार्यान्वित झाल्यावर पश्चिम द्रुतगती महामार्ग आणि एस.व्ही. रोडवरील वाहतूककोंडी कमी करण्यावर विशेष भर दिला जाईल.
दुसरा टप्पा: सुमारे १० किलोमीटर लांबीच्या या टप्प्यात पूर्व-पश्चिम जोडणी प्रस्तावित आहे. पूर्व द्रुतगती मार्ग आणि पश्चिम द्रुतगती मार्ग यांना प्रभावीपणे जोडून शहरांतर्गत क्रॉस-सिटी प्रवासाचा वेळ मोठ्या प्रमाणात कमी करणे हा याचा मुख्य उद्देश आहे.
तिसरा टप्पा: हा सर्वात मोठा टप्पा असून, सुमारे ४४ किलोमीटरची उत्तर-दक्षिण जोडणी यातून पूर्णत्वास जाईल. हा टप्पा संपूर्ण मुंबईभर एक अखंड भूमिगत मार्ग तयार करेल, ज्यामुळे प्रवासी आणि मालवाहतुकीसाठी एक नवीन आणि गतिमान जोडणी उपलब्ध होईल.
अशा प्रकारे, हा एकात्मिक भुयारी रस्ता प्रकल्प मुंबईच्या भविष्यकालीन वाहतूक समस्यांवर एक क्रांतिकारी आणि दूरगामी उपाय ठरणार आहे.