नागपूर (Nagpur) : केंद्र सरकारच्या जलशक्ती मंत्रालयाने देशभरातील जलस्रोतांची (जलसंस्था) जनगणना केली आहे. या अहवालात जलस्रोतांवर होणारे अतिक्रमण, त्याचा वापर यासह अनेक मुद्द्यांवर प्रसिद्धी करण्यात आली आहे. अहवालात महाराष्ट्रातील 257 जलस्रोतांवर अतिक्रमण झाल्याचे उघड झाले आहे. अनेक पाणवठे चिखल टाकून बुजवल्याची प्रकरणेही समोर आली आहेत. तसेच संबंधित भागातील भूजल पातळी कमी झाल्याची माहिती आहे. पाण्याची पातळी कमी झाल्यामुळे विहिरी आणि बोअरवेलमध्ये पाण्याची कमतरता आहे. नागपुरातही अशा जलकुंभांची कमतरता नाही, ज्यावर अतिक्रमण झाले आहे किंवा गाळ उपसला गेला आहे. नागपुरातील फुटाळा, नाईक, लेंडी तलावासहित अनेक तलाव अतिक्रमणाच्या विळख्यात असल्याचे समोर आले आहे.
वस्तीमुळे तलाव झाले लहान :
फुटाळा तलाव, नाईक तलाव, नाईक तलाव, संजय गांधी तलाव यासह अनेक तलावांची उदाहरणे दिली जातात, ज्यांच्या परिसरात अतिक्रमण झाले, ते मातीने बुजवण्याचे प्रयत्न झाले. फुटाळा तलावात याबाबत अनेकांना नोटिसा बजावण्यात आल्या आहेत. आजतागायत ना अतिक्रमण हटवले गेले ना कारवाई झाली. नाईक व लेंडी तलावाच्या आजूबाजूला दाट लोकवस्तीच्या वसाहतीमुळे तलाव लहान झाले आहे. त्यांचे आता सीवरेज टाक्यांमध्ये रूपांतर करण्यात आले आहे. संजय गांधी तलावही मातीने बुजवला जात असल्याची माहिती आहे. एकेकाळी गांधीसागर तलावाचे क्षेत्रफळही खूप मोठे अशी माहिती समोर आली आहे. शहर वाढल्याने तेही कमी झाले आहे. पोलिस लाईन टाकळी तलावाची अवस्था यापेक्षा वेगळी नाही.
भूजल पातळी वाढण्याची अपेक्षा :
रिपोर्टमध्ये अशा वॉटर बॉडीजचा पण उल्लेख आहे, ज्यांचा उपयोग होत नाही. पण या बाबतीत महाराष्ट्र राज्याची स्थिती चांगली असली तरी महाराष्ट्रात असे फक्त 2 वॉटर बेड आहेत, जे वापरले जात नाहीत. हा जलसाठा कोरडा पडल्याने त्याचा वापर होत नाही. इतर राज्यात ही संख्या जास्त आहे. महाराष्ट्रातील शहरी भागात सिंचन, उद्योग, घरगुती यासह विविध क्षेत्रांसाठी 717 जलकुंभांचा वापर केला जातो. याशिवाय जलस्रोतांच्या इतर वापरासह अनेक मुद्यांवर हा अहवाल जारी करण्यात आला आहे. केंद्र सरकारने जलसंस्थांवर केलेल्या या सर्वेक्षणातून येत्या काही दिवसांत या दिशेने काही मोठे पाऊल उचलले जाणार असल्याचे संकेत मिळत आहेत, त्यामुळे मृत जलस्रोतांचे पुनरुज्जीवन होण्याबरोबरच त्यांच्या अतिक्रमणमुक्तीसह भूजल पातळी वाढेल.
